بررسی تربیت عقلانی از دیدگاه شهید مطهری

هدف این پایان نامه بررسی و تبیین محورهای اصلی تربیت عقلانی از منظر شهید مطهری است. در این پایان نامه که به روش توصیفی- تحلیلی به رشته ی تحریر درآمده، پیش از ورود به بحث اصلی، ادوار حیات عقلی فلاسفه ی مسلمان و سپس سیر عقل ورزی در جهان غرب مورد بررسی قرار گرفته تا از این طریق مقدمات فهم بهتر سیر تحول عقل ورزی در جهان اسلام فراهم آید. فصل سوم، به بررسی مهمترین مبانی تربیت عقل از منظر شهید مطهری اختصاص یافته است. اهم این مبانی عبارت است از اینکه «عقل عملی متأثر از حالات نفس است»؛ «تفکر و تعلم، ارکان اساسی تربیت عقل است»؛ «تفاوت در عقول آدمیان امری ذاتی است»؛ «کلیه ی قوانین عقل با فطرت آدمی هماهنگ است» و «کارکردها و تدابیر عقل جوابگوی تقاضای زمان است». بخش بعدی پایان نامه، به اهداف تربیت عقل از منظر شهید مطهری اختصاص یافته و نهایتاً چنین نتیجه گیری شده که همه اهداف جزیی و واسطه ای تربیت عقل، در راستای نیل به هدف غائی تربیت اسلامی یعنی «قرب الهی و دستیابی به مقام انسان کامل» قرار دارند. پس از آن، تعدادی اصل و به تبع روشهای مستخرج از این اصول با تکیه و مترتب بر مبانی ذکر گردیده است که این اصول و روشها عبارت اند از اصل تربیت عقل عملی از طریق کنترل نفس (روش تزکیه ی نفس)، اصل تعقل (روش تفکر مستمر)، اصل لزوم علم آموزی (روش تجربه اندوزی)، اصل باور نسبت به طبیعی بودن تفاوت عقل در آدمیان (روش اعطای بینش در باب طبیعی بودن تفاوت عقل در آدمیان، اصل آمادگی (روش توجه به پیش نیازهای آموزشی)، اصل همسویی تعلیم و تربیت با فطرت انسانی (روش هدایت فرایند یادگیری)، اصل همسویی تربیت با اقتضائات زمانی (روش نوآوری در روش ها و فنون آموزشی). در ادامه این فصل، به موانع تربیت عقلانی و راهکارهایی برای مقابله با آنها اشاره شده است. در بخش پایانی نیز، ضمن بحث و نتیجه گیری، پیشنهاداتی کلی برای اشاعه ی تربیت عقلانی در نظام تعلیم و تربیت ارائه شده است.